Kolekcja Rzeźby Dawnej

Kolekcja Rzeźby Dawnej liczy 1190 rzeźb. W zbiorze warto wyróżnić dwie grupy: rzeźby oryginalne oraz nieoryginalne. Oryginalne obejmują obiekty wyrzeźbione przez rzeźbiarzy działających od XVI do początku XX wieku. Rzeźby nieoryginalne to odlewy i repliki światowych i polskich arcydzieł, powstałe w warsztatach nieautorskich od XVIII do XX wieku. W grupie rzeźb oryginalnych są reprezentowane wszystkie główne nurty rzeźby polskiej i europejskiej od XVI wieku. Większość najstarszych przykładów plastyki renesansowej pozyskana została od osób prywatnych w formie zakupów lub darów. W zespole rzeźby obcej od XVIII wieku najliczniej reprezentowana jest rzeźba francuska
W zbiorze znajdują się przykłady dzieł pochodzących z  większości ważnych ośrodków rzeźbiarskich dawnej Rzeczpospolitej. Najstarsze przedstawienia zostały ofiarowane Muzeum w Międzywojniu.  Wśród najstarszych rzeźb z warsztatów obszaru dawnej Rzeczpospolitej dominują prace drewniane. Wiele z nich pozostaje bez atrybucji, ponieważ badania nad staropolską snycerką są mniej zaawansowane, niż nad rzeźbą kamienną. Rzeźbę w drewnie uprawiały odrębne, wyspecjalizowane warsztaty. Dopiero młodsze pokolenia badaczy zajęło się ich twórczością.
Pojedyncze dary i zakupy przyniosły muzeum kilka dzieł znacznej wartości. W 1937 roku nabyto doskonałą artystycznie i świetnie zachowaną Immaculatę. Dzieło z pochodzi z warszawskiego klasztoru wizytek. Łączy się ją z dużym warsztatem rzeźbiarza Bartłomieja Bernatowicza na warszawskim Nowym Mieście, który realizował najwięcej kościelnych zleceń w Warszawie w I ćwierci XVIII wieku. Wątpliwości musi rozwiać niepowtarzalna italianizująca maniera, którą Bernatowicz wypracował w Pradze i na Śląsku. Nie mniej interesujące, ale trudne do atrybuowana, są przykłady plastyki stołecznej, najstarsza Warszawska płaskorzeźba ze Św. Rodziną w 1692 roku (ofiarowana do muzeum w przed wojną) oraz drewniana rzeźba Archanioł Michał depczący diabła (zakupiona w domu aukcyjnym).
Ostatnie ogniwo rzeźby dawnej, za którą można uznać rzeźbę lwowską, reprezentują wirtuozerskie figury słusznie przypisywane pracowni Antoniego Osińskiego i z większą dozą wątpliwości Sebastianowi Fesingerowi. Zakupione w sierpniu 1939 roku figury Św. Klary i św. Antoniego, przypisywane są temu ostatniemu na podstawie podobieństwa do figur w kościele bernardynów we Lwowie. Podobnie jak w przypadku wielu łączonych z nim dzieł,  przesłanki są niewystarczające. Zdeponowane przed wojną figury Apostołów Piotra i Pawła oraz św. Augustyna Biskupa zdradzają niepowtarzalny styl i klasę artystyczną Osińskiego, natomiast Chrystus na obłokach ofiarowany przez Xawerego Dunikowskiego.
Ponadto 281 obiektów uważa się za straty wojenne, wiele rzeźb muzeum przekazało innym podmiotom na własność lub w trwały depozyt.

tekst: Łukasz Pisarzewski
bibliografia:
Punktem wyjścia do poniższych ustaleń atrybucyjnych były katalogi zbiorów D. Kaczmarzyka: Rzeźba europejska od XV do XX wieku, Warszawa 1962; Rzeźba polska od XVI do początku XX wieku, Warszawa 1973
jedyne opracowanie całkowicie przemilcza rzeźbę drewnianą Kębłowski J., Renesansowa rzeźba na Śląsku 1500-1560, Poznań 1967, s. 129-172

zdjęcia: Nicolas Grospierre