"Świadomość i nieświadomość płci – między modernizmem a współczesnością. Interpretacje psychoanalityczne" – dyskusja
"Świadomość i nieświadomość płci – między modernizmem a współczesnością. Interpretacje psychoanalityczne"
Dyskusja w kontekście wystawy "Rodin/Dunikowski. Kobieta w polu widzenia"
Goście: prof. Paweł Dybel, prof. Gabriela Matuszek-Stec, prof. Joanna M. Sosnowska
Prowadzenie: Joanna Turowicz
Wystawa "Rodin/Dunikowski. Kobieta w polu widzenia" kieruje naszą uwagę na szeroko rozumianą problematykę płci. Kluczem dla wspólnej prezentacji dzieł dwóch wybitych rzeźbiarzy jest próba porównania sposobu, w jaki patrzyli oni na swoje modelki – kobiety, z którymi często łączyły ich relacje miłosne, przyjacielskie i zawodowe. Założenia te prowokują pytania o status kobiet w ówczesnych społeczeństwach i dynamikę relacji między płciami. Czy kobiece wizerunki kreowane przez Auguste’a Rodina i Xawerego Dunikowskiego wpisują się w patriarchalny paradygmat minionej epoki, czy można w nich dostrzec potencjał transgresyjny?
Warto przypomnieć, że przełom XIX i XX wieku to okres niezwykle intensywnych przemian cywilizacyjnych i kulturowych, m.in. nasilenia procesów emancypacyjnych kobiet. Obawa przed ekspansywną kobiecością w przestrzeni męskocentrycznego porządku kultury przyniosła w epoce wczesnego modernizmu demonizację kobiecego wizerunku (liczne przedstawienia okrutnej femme fatale, kobiet-wampirzyc, itd.) oraz nasilony mizoginizm, który w pismach Friedricha Nietzschego, Augusta Strindberga czy Otto Weiningera został doprowadzony wręcz do patologicznego absurdu. Wraz z naszymi Gośćmi – wybitnymi specjalistami różnych dziedzin humanistyki, odwołującymi się w swoich badaniach interpretacyjnych i historycznych do psychoanalizy – poszukamy w literaturze i sztuce tamtej epoki motywów transgresyjnych, wskazujących na nową świadomość płci i różnicy seksualnej. Te refleksje prowadzą nas do pytań o samą psychoanalizę i jej liczne koncepcje (Sigmund Freud, Carl Gustav Jung, Melanie Klein, Jacques Lacan, Hanna Segal, Slavoj Žižek i inni) jako metody interpretacyjnej, umożliwiającej odczytywanie wypartych i stabuizowanych zjawisk kultury.
Paweł Dybel – profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie oraz w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Wieloletni wykładowca w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalista w dziedzinie psychoanalizy i hermeneutyki, fenomenologii i poststrukturalizmu. Stypendysta Fundacji im. Aleksandra von Humboldta, Fundacji Kościuszkowskiej, Fundacji im. Fritza Thyssena oraz DAAD. Profesor wizytujący m.in. w Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu, a także na uniwersytetach w Bremie, Berlinie, Manchester Metropolitan University, University at Buffalo oraz w Goldsmith College w Londynie. Opublikował m.in.: Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan (2000), Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i w feminizmie (2006), Okruchy psychoanalizy. Teoria Freuda między hermeneutyką i poststrukturalizmem (2009), Psychoanalytische Brocken. Philosophische Essays (2016). Obecnie w Universitasie ukazują się kolejne tomy Dziejów psychoanalizy w Polsce 1900-1989, oparte na pionierskich badaniach nad polską recepcją psychoanalizy.
Gabriela Matuszek-Stec – profesor tytularny na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadziła wykłady jako profesor wizytujący na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Badaczka literatury naturalizmu, modernizmu i współczesności, tłumaczka literatury niemieckiej. Autorka książek wydawanych w Polsce i w Niemczech. Ostatnio opublikowała: Naturalistyczne dramaty (wyd. II 2008), Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza — próba monografii (2008), Krisen und Neurosen — Das Werk Stanislaw Przybyszewskis in der literarischen Moderne (2013), Maski i demony wczesnego modernizmu (2014). Pod jej redakcją ukazało się kilkanaście tomów zbiorowych poświęconych literaturze przełomu XIX i XX wieku oraz najnowszej. Jest edytorką utworów Stanisława Przybyszewskiego, redaktorką dwu serii wydawniczych literatury współczesnej. W 1994 roku założyła i do dziś kieruje Podyplomowym Studium Literacko-Artystycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszą w Polsce Szkołą Pisarzy. Przez wiele lat była prezesem Krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, obecnie jest członkiem Zarządu Głównego. Odznaczona Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis.
Joanna M. Sosnowska – historyk sztuki, profesor w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Wykładała na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Gdańskim. Zorganizowała studium podyplomowe Historia sztuki. Perspektywa społeczna i polityczna w Collegium Civitas i przez dziewięć lat nim kierowała. Jest redaktorem naukowym serii wydawniczej „Dysertacje doktorskie Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk”. Członek zespołu redakcyjnego „Rocznika Historii Sztuki”. W 2015 roku otrzymała Srebrny Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Zajmuje się polską sztuką XIX, XX i XXI wieku, krytyką artystyczną i metodologią historii sztuki. Opublikowała m.in. Materiały do dziejów Instytutu Propagandy Sztuki (1992), Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji 1895-1999 (1999), Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939 (2003), Ukryte w obrazach (2012), Opałka. Indeks. Rozmowy z Romanem Opałką w Bazerac (współautor Paweł Sosnowski, 2012).
Joanna Turowicz – historyczka i krytyczka sztuki, autorka filmów dokumentalnych, niezależna kuratorka wystaw, m.in. "Kolekcja wstydliwych gestów. Anna Baumgart / Birgit Brenner", Zachęta Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie (2004), "Zbigniew Libera: to nie moja wina, że otarła się o mnie ta rzeźba", Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie (2015-1016). Autorka wielu publikacji o sztuce i kulturze wizualnej oraz wywiadów z twórcami. Od 2004 roku współpracuje z Telewizją Polską, realizując audycje, reportaże i filmy dokumentalne. Wraz z Anną Zakrzewską wyreżyserowała filmy o Alinie Szapocznikow (2009) oraz duecie artystów KwieKulik (2011). Ten ostatni film otrzymał wyróżnienie na 51. Krakowskim Festiwalu Filmowym za „wartościowe przywołanie tradycji polskiej awangardy”. Finalistka Nagrody Newsweeka im. Teresy Torańskiej w kategorii materiał dziennikarski (2013).
Dyskusja odbędzie się w ostatnim tygodniu trwania wystawy "Rodin/Dunikowski. Kobieta w polu widzenia". Wstęp wolny.