Komentatorki - program Festiwalu
Oficjalne otwarcie oraz koncert AVTOMAT z projektem Pleśni: 3 października 2014 od godz. 18.00
Weekend otwarcia: 3 – 5 października 2014
Program festiwalu
Wystawa w ramach festiwalu trwa do 26 października 2014
Fundacja Katarzyny Kozyry i Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni zapraszają na drugą edycję projektu Komentatorki.
SOBOTA, 4 PAŹDZIERNIKA
11.00: Liza Babenko. Wykład. Post-Majdan: przegląd i krytyka. Od ultraprawicowego nacjonalizmu do socjalizmu (EN)
Podczas swojego wykładu Liza Babenko, kulturoznawczyni, kuratorka i dokumentalistka, odkrywać będzie przyczyny ideologiczne, polityczne i gospodarcze, które legły u podstaw odrzucenia rewolucji na Majdanie i jej przesłania przez ogromną część Ukrainy (Krym i Donbas). Jak wskazują dzisiejsze sondaże, nieuznające Majdanu obwody kraju nie potrzebowały tego rodzaju narodowo-burżuazujnego protestu, lecz prawdziwej walki klas skierowanej przeciwko lokalnym oligarchom i ich feudalistycznym rządom, do ukrócenia których nie wystarczyło samo obalenie prezydenta Janukowycza.
Odrzucenie protestów na Majdanie przez Krym, Donbas i inne regiony Ukrainy było do pewnego stopnia związane z nacjonalistyczną formą, którą przybrała rewolucja. Obecni propagatorzy ultraprawicowej idei ukraińskiej, stojący zimą na Majdanie ramię w ramię z przedstawicielami innych środowisk, nie byli w stanie pokonać traumy wywodzącej się z kolonialnej historii imperium rosyjskiego i Związku Radzieckiego oraz działań tych reżimów, które doprowadziły do śmierci milionów mieszkańców zachodniej Ukrainy. W rezultacie powszechnie wykorzystywano więc nacjonalistyczno-faszystowskich symbole oraz hasła skrajnie prawicowych programów, które poniekąd narzucono prorosyjskim wschodnim i południowym regionom kraju, które nie były historycznie tak silnie związane z zachodnią i środkową Ukrainą, ich mieszkańcy nie doznali też urazów kolonialnych związanych z rosyjskimi wpływami na danym terytorium.
Na wykładzie omówione zostanie to, co kryje się dziś pod pojęciem „faszyzmu ukraińskiego”. Zbadane także zostaną zagadnienia prawdziwych zagrożeń prawicowym radykalizmem, który pojawił się na Ukrainie już po Majdanie, a nie, jak podawano w rosyjskich mediach propagandowych, jeszcze przed tym wydarzeniem. Poruszane na wykładzie zagadnienie neokolonializmu obejmie nie tylko imperializm rosyjski, ale także kolonializm geopolityczny Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej, które w toczącej się w środku Europy wojnie na Ukrainie chcą realizować swoje interesy strategiczne, używając retoryki walki o ukraińską demokrację jako kolejnego populistycznego manewru.
12.00: Dyskusja. Gwałt: za i przeciw.
Syndrom postkolonialny. Kolonializm w rozumieniu współczesnym oraz jego potencjał w ramach interpretacji politycznej, geograficznej, artystycznej i kulturowej (PL)
Uczestnicy: Agnieszka Morawińska, Małgorzata Jacyno, Tomasz Stryjek (moderator)
Pretekstem do rozmowy są coraz częściej podejmowane w ostatnim czasie próby spojrzenia na kraje Europy Środkowowschodniej przez pryzmat teorii postkolonialnej. Zbliżenie się do istoty obecnej sytuacji na Ukrainie wymaga w pierwszym rzędzie prześledzenia stosunków między krajami byłego bloku socjalistycznego a Federacją Rosyjską i Związkiem Radzieckim w kontekście imperializmu i kolonializmu. W krajach Europy Wschodniej i Środkowej, jak też na Bałkanach, cele, charakterystyka formalna oraz narzędzia kolonizacji różnią się od innych rodzajów dominacji imperialnej, co z kolei definiuje szanse na odtworzenie tożsamości narodowych w ramach danych państw oraz instrumenty do tego wykorzystywane. W kontekście obecnej sytuacji w Rosji i na Ukrainie chcemy porozmawiać m.in. o tym jak w perspektywie historycznej wyglądały wzajemne relacje pomiędzy Rosją a Ukrainą, jakie narzędzia interpretacyjne oferuje teoria postkolonialna oraz jaka można rozumieć rolę sztuki w procesie wychodzenia z podporządkowanej pozycji.
13.30: Lesia Khomenko. Wykład. Działania REP (Rewolucyjna Przestrzeń Eksperymentalna, eng. Revolutionary Experimental Space) (EN)
Rozmowa z artystką będzie dotyczyła działań inicjatywy REP (eng. Revolutionary Experimental Space). REP to grupa artystów, powołana do życia w listopadzie 2004 roku. Należą do niej: Nikita Kadan, Zhanna Kadyrova, Vladimir Kuznetsov, Xenia Gnilitskaya, Lada Nakonechnaya i Lesia Khomenko. Swój początek wspólnej inicjatywie młodych ukraińskich artystów dała ulica: grupa powstała w trakcie burzliwego przebiegu Pomarańczowej rewolucji. Twórcy wywieszali wówczas swoje plakaty polityczne, ozdobione absurdalnymi hasłami i symbolami, umieszczając je pośród prawdziwych afiszy. Znaczący jest tu fakt, że wiele rewolucja przywłaszczyła sobie wiele plakatów przygotowanych przez REP, wykorzystując je później do prowadzenia realnej politycznej agitacji. Pierwsze przedsięwzięcie grupy miało więc miejsce na tle wzrastającej performatywności sytuacji politycznej na Ukrainie. Artystom udało się więc zarejestrować pęknięcia w tkance rzeczywistości, które doprowadziły w następstwie do całkowitego zaniknięcia poczucia realności zdarzeń.
14.00 – 20.00: Liza Babenko przedstawia program filmów krótkometrażowych (Zapętlona projekcja)
1. Katherine Gornostai, Zęby Lenina, dokument, Ukraina, 2014 (10 min)
2. Andrey Litvinenko, Uśpienie, dokument, Ukraina, 2014 (6:05 min)
3. Vlad Kazakov, Rewolucja na Ukrainie, dokument, Ukraina, 2014 (11:38 min)
4. Armyanovsky Piotr, Fabryka mięsa, dokument, Ukraina, 2013 (32 min)
5. Masha Godovannaya, Uczta w czasach zarazy, Rosja, 2014 (12 min)
6. Masha Godovannaya, Nietradycyjny, dokument artystyczny, Rosja, 2013 (6 min)
7. Nadia Parfan, Maria Stoyanova, Egzarcha, dokument, Ukraina, 2013 (10 min)
15.00: Olga Jitlina. Wykład. Agencja Informacji Utopijnej, Rosja – Kraj wielkich możliwości, Hodja Nasreddin konkurs żartu (EN)
Olga Jitlina opowie o swojej pracy, o wykorzystaniu platform niekonwencjonalnych oraz o swoim zainteresowaniu zagadnieniami z zakresu praw człowieka, nacjonalizmu oraz neo-nacjonalizmu w Rosji. Artystka przedstawi trzy projekty: Agencję Informacji Utopijnej, będącą serią publikacji w mass mediach oraz łączącą humor i absurd próbą zbadania siły wyobraźni i niepewności politycznej oraz prezentowaną podczas festiwalu Komentatorki grę planszową Rosja – Kraj wielkich możliwości, stanowiącą próbę oddania różnorodnych scenariuszy z życia obywateli dawnych republik radzieckich, emigrujących do Rosji za chlebem i pracą. Artystka przybliży także swój nowy projekt opracowany w ramach inicjatywy Manifesta 10: humorystyczny konkurs nazwany tak na cześć Hodży Nasreddina, ukazujący wielość kontekstów, w których śmiech stanowi jedyny dostępny człowiekowi oręż.
16.00: Dyskusja. Dawid i Goliat. Sztuka walki z olbrzymem. Strategie wywrotowe, ich oddziaływanie i skutki (PL)
Uczestnicy: Katarzyna Kozyra, Agata Czarnacka, Jan Śpiewak, Anna Łazar (moderatorka)
W dzisiejszym świecie spotykamy się z wieloma strategiami stosowanymi przez aktywistów politycznych, poczynając od działań ruchów ekologicznych, zaś na ruchu Occupy Wall Street lub „Prayer” grupy Pussy Riot kończąc. Które z tych strategii okazują się najefektywniejsze w dzisiejszym świecie? Dlaczego tak ważne jest odpowiednie połączenie marketingu i kreatywności? Jak potrząsnąć opinią społeczną, jednocześnie będąc prawnie chronionym przed działaniami organów państwowych? W dyskusji poruszone zostaną rozmaite przykłady udanych i nieudanych akcji aktywistów.
////
16.30 – 17.00: Performance: Yevgenia Belorusets, Oko i słońce
Performance odbędzie się na Rynku Starego Miasta i włączy do udziału przypadkową publiczność (ul. Krakowskie Przedmieście 68)
17.30: Katia Krupennikova. Grupa czytelnicza. Co to znaczy być człowiekiem?
Pamiętniki donieckie Władymira Maksakowa (EN)
– aby się zarejestrować i otrzymać więcej materiałów przed spotkaniem, prosimy o e-mail na adres: [email protected]
Władymir Maksakow jest młodym historykiem, antropologiem i dziennikarzem z Moskwy, który, chcąc przeprowadzić własne śledztwo, dostał się do Doniecka udając ochotnika armii prorosyjskiej. Wojskowi odkryli cel jego wizyty już drugiego dnia po dotarciu na miejsce, wskutek czego Władymir wtrącony został do tzw. dołu, czyli do gorszego od więzienia karceru, w którym trzyma się szpiegów. Dziennikarz jest przyjacielem kuratorki festiwalu Komentatorki, od czasu do czasu wysyła jej więc swoje zapiski. W tekście, który otrzymała od niego tuż po jego uwolnieniu, niedoszły szpieg opisywał powtarzające się przypadki krańcowego okrucieństwa i nieludzkiej przemocy. Pamiętniki donbaskie Władymira Maksakowa zostaną wspólnie odczytane podczas spotkania z grupą.
19.00: Dyskusja. Oni żyją! Oglądanie rzeczywistości oczyma współczesnych mediów (PL)
Uczestnicy: Aleksandra Karasińska, Michał Przymusiński, Marek Troszyński, Agnieszka Wołk-Łaniewska (moderatorka)
Wojny informacyjne od wieków stanowią jedną z najskuteczniejszych strategii kontroli społecznej. Wraz z pojawieniem się otwartych mediów oraz Internetu zyskaliśmy dostęp do wolności i swobód, o jakich nie mogliśmy nawet marzyć dwadzieścia lat temu. Dziś każdy głos ma szansę zostać usłyszany, każdy może udostępnić lub stworzyć dowolne treści, z których każda znajdzie swojego odbiorcę. Łatwo jest zachłysnąć się tą wolnością. Pod jej płaszczykiem kryją się jednak kolejne zagrożenia, takie jak choćby powszechnie wykorzystywana możliwość tworzenia i natychmiastowego rozprzestrzeniania sztucznie wykreowanej rzeczywistości. Zaczynamy sobie zdawać sprawę z faktu, że Internet także może być niebezpiecznym narzędziem wojny informacyjnej, pozwalającym na przekazywanie wybranych treści odpowiednim grupom ludzi.
20.00: Against Gravity/Planete+ Doc Film Festival
Szczęście ty moje, Siergej Łoźnica, Rosja, Niemcy, 2010
22.30: Against Gravity/Planete+ Doc Film Festival
Pussy Riot: Modlitwa Punka, Mike Lerner i Maxim Pozdorovkin, Rosja, UK, 2013
NIEDZIELA, 5 PAŹDZIERNIKA
11.00: Dyskusja. Zabić smoka. Uwagi o wolności osobistej i obywatelskiej. Czy możemy lepiej zrozumieć to, co naprawdę dzieje się na Ukrainie? (RU/PL)
Uczestniczki: Lesia Khomenko, Yevgenia Belorusets, Alevtina Kakhidze, Mariia Gonchar
Tocząca się obecnie wojna dotyka zarówno Rosjan, jak i Ukraińców. Niektórzy z uczestników festiwalu przebywali w strefie działań wojennych, inni mają tam bliskich krewnych. W ramach dyskusji wspólnie postarają się porozmawiać o swoich doświadczeniach związanych z tym konfliktem.
Punktem wyjścia do rozmowy będzie radziecko-niemiecki film-parabola To Kill the Dragon (pol. Zabić Smoka) z 1988 roku, nakręcony tuż przed upadkiem muru berlińskiego. Akcja obrazu toczy się w nieistniejącym kraju, którego mieszkańcy żyją, ciągle lękając się Smoka. Smok włada krajem, prześladuje poddanych, igra z ich życiem. Większość nie pragnie ratunku, nie chce niczego zmieniać i twierdzi, że „Jedyny sposób, aby pozbyć się Smoka, to mieć swojego Smoka”. Pojawia się jednak rycerz, który zabija potwora. Kraj następnie pogrąża się w zamieszkach i chaosie, ponieważ tak właśnie dawni poddani bestii wyobrażali sobie wolność. Z morza anarchii wyłania się w końcu nowy przywódca. Sam obwołuje się prezydentem kraju, proklamuje powstanie Republiki i obwieszcza, że oto nastała wolność. To jednak tylko kolejny potwór u sterów władzy. Rycerz znowu więc powraca, aby podjąć powtórną walkę o wyzwolenie kraju i wytłumaczyć mieszkańcom, że pierwszym krokiem, jaki powinni wykonać, jest zabicie bestii, która drzemie w nich samych. Wtedy jednak i on zdaje sobie sprawę, że oto właśnie sam stał się kolejnym następcą potwora...
11.00 - 17.30: Liza Babenko przedstawia program filmów krótkometrażowych
(Zapętlona projekcja)
1. Katherine Gornostai, Zęby Lenina, dokument, Ukraina, 2014 (10 min)
2. Andrey Litvinenko, Uśpienie, dokument, Ukraina, 2014 (6:05 min)
3. Vlad Kazakov, Rewolucja na Ukrainie, dokument, Ukraina, 2014 (11:38 min)
4. Armyanovsky Piotr, Fabryka mięsa, dokument, Ukraina, 2013 (32 min)
5. Masha Godovannaya, Uczta w czasach zarazy, Rosja, 2014 (12 min)
6. Masha Godovannaya, Nietradycyjny, dokument artystyczny, Rosja, 2013 (6 min)
7. Nadia Parfan, Maria Stoyanova, Egzarcha, dokument, Ukraina, 2013 (10 min)
13.00: Lyubov Matyunina. Warsztaty. „Make a piece” Stworzyć dzieło / Stworzyć pokój. Dzieło rytualne: tkanie dywanu (EN)
zgodę rób zgodę rób zgodę rób
i nie bij już
jeśli bić będziesz dziś
to ja będę gryźć
i to nie jest żaden żart
cegłą w Ciebie rzucę
cegła się połamie
przyjaźń nam zostanie!
Warsztaty zainspirowane zostały dziecięcą wyliczanką, którą zna każdy mały Rosjanin i Ukrainiec, a którą dzieci przepowiadają sobie po każdej kłótni. W świecie dorosłych nie jest już tak łatwo o zgodę. Opierając się na idei heterotopii, wyłożonej przez Michaela Foucault w Innych przestrzeniach (1967) oraz na studium Shridek Dymitra Arzyutowa, omawiającym rytualne tkanie dywanów z Ałtaju, Matiunina wykorzystuje dywan w charakterze mapy strukturyzującej otaczającą nas przestrzeń. Podobnie jak w przypadku pracy Wishmaster Carpet (pol. Dywan zaklinacza), także i teraz dzieło będzie wspólnie tworzone przez artystkę i uczestników warsztatów, stając się odbiciem przestrzeni, symbolicznym wprowadzeniem w hierarchiczną strukturę świata i rytuałów. Dywan stać się ma przedstawieniem rzeczywistości idealnej.
Wojny i konflikty zostaną wplecione w jego rogi w związku z nieubłaganym upływem czasu, którego biegu nie można zawrócić. W trakcie tkania znajdzie się jednak chwilę na to, aby przestać i spleść ze sobą małe palce dwóch złączonych dłoni. Ten rytualny gest z dzieciństwa jest wszak tak potrzebny także w świecie dorosłych.
14.30: Lusine Djanyan. Wykład. Sztuka działania bezpośredniego (Akcje Mordovlag / akcja grupy Pussy Riot w Soczi w roku 2014) (RU/PL)
Podczas spotkania Lusine Dijanian wyjaśni pojęcie „sztuki działania bezpośredniego”. Przy użyciu tego pojęcia można opisać między innymi projekt rozpoczęty przez artystkę w więzieniu Mordovlag (zakład karny w Mordowii, gdzie umieszczono Nadieżdę Tołokonnikową) w październiku 2013 roku. Lusine Dijanian przebywała na miejscu w trakcie kampanii wsparcia, która rozpoczęła się strajkiem głodowym Tołokonnikowej, aż do przewiezienia aktywistki do Krasnojarska. Dijanian opowie o projektach cząstkowych, składających się razem na Mordovlag oraz o akcji grupy Pussy Riot podczas Igrzysk Olimpijskich w Soczi w roku 2014, która miała miejsce tuż po zwolnieniu z więzienia Nadieżdy Tołokonnikowej i Marii Alochiny.
15.30: Ekaterina Lazareva. Wykład. Estetyzacja polityki i upolitycznienie estetyki (RU/PL)
W swoim głośnym eseju pod tytułem Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej Walter Benjamin wprowadza rozróżnienie na „niewłaściwy” sposób estetyzacji polityki uprawiany przez prawicę oraz „właściwy” sposób upolitycznienia estetyki, który stosuje lewica. Przykłady odpowiadające tej benjaminowskiej opozycji można znaleźć w sztuce awangardowej, w szczególności zaś we włoskim futuryzmie oraz sztuce rosyjskiej. Oczywiście pewna liczba działań i trendów nie mieści się w opisanym schemacie, wykraczając poza jego rygorystyczny kształt. Niemniej jednak ta konkretna myśl Benjamina była myślą o niezwykłym oddziaływaniu, zwłaszcza w kontekście intelektualnym. Do tego nawet stopnia, że oficjalne przedsięwzięcia polityczne wkroczyły w wymiar filozoficzny dzięki działaniu artystycznemu, artyści i kuratorzy sztuki zyskali zaś inspirację do tworzenia dzieł w sposób polityczny. Wykład poświęcony będzie krótkiej analizie obu strategii w oparciu o bieżące zagadnienia polityczne.
16.30: Alevtina Kakhidze. Wykład. Być żywym lub martwym artystom (EN)
Gdybym była martwym uczestnikiem biennale, jak Louise Bourgeois czy Joseph Beuys, tych notatek i rysunków nigdy by nie było... Można by było jedynie mówić o trafności wyboru prac dokonanych przez kuratora, pochodzących z mojej twórczości, a pokazywanych w ramach Manifesta 10.
Okazuje się, że zarówno ja, jak i Paweł Althamer, mamy prawo do wpływu na to, w jaki spósób nasze prace będą pokazane lub niepokazane w ramach Manifesty 10. a Louise Bourgeois i Joseph Beuys, takiego prawa mieć nie mogą.
- Paweł Althamer, polski artysta, który odmówił udziału w Manifesta 10. Alevtina Kakhidze przyjęła zaproszenie do udziału w tym projekcie bez najmniejszego zawahania.
-- Alevtina Kakhidze
17.00: Mariia Gonchar. Warsztaty. Jak zapakować i dostarczyć jedzenie do aresztu (EN)
Inspirację do stworzenia tej pracy artystka zaczerpnęła z pozornie absurdalnego sposobu działania lokalnego systemu sądownictwa, opartego na zmodyfikowanym kodeksie karnym Związku Radzieckiego, w którym cały wymiar sprawiedliwości poddany jest tendencji wyłącznie oskarżycielskiej, w którym prawo istnieje na papierze, lecz nie wszystkie jego postanowienia wcielane są w czyn. Mariia Gonchar przekazuje nam odbicie własnych doświadczeń poprzez przedstawienie praktyki wykorzystywanej w trakcie niedawnych niepokojów na Ukrainie, polegającej na wysyłaniu paczek do osób aresztowanych podczas zamieszek na Majdanie.
///
17.30: Film. Dzieci-404, Askold Kurov, Rosja, 2014 (polska premiera)
18.00: Dyskusja. Sztuczki mentalne i manipulacje umysłu. W pułapce pomyłki między nacjonalizmem i patriotyzmem (PL/RU)
Uczestniczki: Aleka Polis, Liza Babenko, Ekaterina Lazareva, Ewa Majewska (moderatorka)
W swoim eseju Uwagi o nacjonalizmie, George Orwell pisał: „Nacjonalizmu nie należy mylić z patriotyzmem. Zazwyczaj obu słów używa się tak nieprecyzyjnie, że każda ich definicja może budzić kontrowersje, ale trzeba koniecznie przeprowadzić ich rozróżnienie, ponieważ dotyczą dwóch odmiennych, a może nawet przeciwstawnych idei.” (tłum. Marcin Szuster, wyd. Fundacja ALETHEIA, Warszawa 2002). Granica między tymi dwoma pojęciami jest umyślnie rozmywana. Celem dyskusji będzie omówienie obu pojęć oraz opracowanie sposobu, jak uniknąć przekłamań w tłumaczeniu oraz jak nie poddać się populistycznej retoryce, która gra na sentymentach patriotycznych, dążąc do stworzenia społeczeństw nacjonalistycznych.
19.30: Film. Igrzyska Putina, Anatoly Gentelev, Izrael, Austria, Niemcy, 2014
21.00: Film. Za Marksa, Svetlana Baskova, Rosja, 2012
Pozostałe wydarzenia miesiąca
Jesień w Królikarni
w poniedziałek i wtorek Muzeum będzie nieczynne w środę oraz piątek, sobotę i niedzielę będzie czynne od 11.00 – 18.00 w czwartek wejścia nadal są darmowe a godziny...
ZAPAL SIĘ!
W Parku Rzeźby już wkrótce wystawa ZAPAL SIĘ!, zorganizowana w ramach projektu Fundacji Bęc Zmiana Synchronizacja 2014. Przestrzenie wspólne / Projektowanie dla...
Komentatorki
Oficjalne otwarcie oraz koncert AVTOMAT z projektem Pleśni: 3 października 2014 od godz. 18.00 Weekend otwarcia: 3 – 5 października 2014 Program festiwalu wernisaż:...
Komentatorki - program Festiwalu
Oficjalne otwarcie oraz koncert AVTOMAT z projektem Pleśni: 3 października 2014 od godz. 18.00 Weekend otwarcia: 3 – 5 października 2014 Program festiwalu Wystawa w...
Komentatorki - wernisaż
PIĄTEK, 3 PAŹDZIERNIKA 18.00: Oficjalne otwarcie. Mowa powitalna oraz prezentacja programu filmowego, Liza Babenko. Po Majdanie: między Rosją a Ukrainą. Kurator: Liza...
Komentatorki - wystawa
Oficjalne otwarcie oraz koncert AVTOMAT z projektem Pleśni: 3 października 2014 od godz. 18.00 Weekend otwarcia: 3 – 5 października 2014 Program festiwalu wernisaż:...
Spotkanie z dynią w tle
Zapraszamy wszystkich uczestników projektu "Nieużytki Sztuki" na wspólne gotowanie dyni, którą przywiozła Elzbieta Jabłońska dla Ogrodników z...
Weekend filmowy festiwalu Komentatorki - sobota
Po Majdanie: między Rosją a Ukrainą to unikatowy zbiór ostrych filmów politycznych zrealizowanych przez reżyserów ukraińskich i rosyjskich. Wszystkie filmy...